Prof. Dr. İbrahim Ünalmış
BAU Finansal Araştırma ve Uygulama Merkezi (BFRC) Direktörü
Yapay zeka hayatımızda giderek daha fazla yer alıyor. Eğitim, sağlık, finans, e-ticaret ve medya yapay zekayı en fazla kullanan sektörler arasında gösterilebilir. Bu yazının konusu yapay zekanın finans alanında kullanımı ve üniversitelerde finans eğitimi alanında nasıl kullanılabileceği. Fakat öncesinde finans alanındaki bilgilerimizin bilgisayar çağında nasıl kullanıldığına bir göz atalım.
ALGORİTMALAR VE FİNANS
Algoritmalar bilgisayarların yüksek frekanslı (kısa sürede çok sayıda işlem yapabilen) işlemler yapabilmeleri için onlara öğrettiğimiz kurallardan oluşur. Bir başka deyişle, finansal piyasalara ilişkin bilgilerimize dayanarak programladığımız bilgisayarlar bizim adımıza kararlar verebilmektedir.
Algoritmaları öncelikle olarak hisse senedi piyasalarında alım-satım işlemleri için kullanıyoruz. Bilgisayarlar onlara verdiğimiz talimatları referans alarak fiyat ve haber akışına göre alım ya da satım yapabiliyorlar. Örneğin, beklentiden yüksek açıklanan şirket karları bilgisayarın alım yönünde karar vermesine neden olabilir. Algoritma yazımı konusunda ihtimaller sonsuz denilebilir. Birçok kısıta göre alım ya da satım talimatları verebilir bilgisayarlar. Fiyatın belli bir eşiğin altına düşmesi ya da yükselmesi ya da belli bir zaman aralığındaki fiyat oynaklığının bir eşiği geçmesi durumunda bilgisayarımız bizim adımıza alım ya da satım yapabilir.
Portföy yönetimi finansal piyasalar için önemli konulardan bir tanesidir. Tasarruf sahiplerinin risk tercihlerine göre farklı finansal ürünlerden oluşan bir tasarruf sepeti oluşturulur. Bu sepete hangi üründen ne kadar dahil edileceğine farklı finansal optimizasyon modelleri ile karar veriyoruz. Bu modelleri kodlar ile bilgisayarlara tanıttığımızda bilgisayarlar bizim adımıza aktif portföy yönetimi yapabiliyor.
Algoritmalar sürdürülebilir finansın bir parçası olan sürdürülebilirlik skorlamalarının hesaplamalarında da kullanılıyor. Yine kodlama yöntemi ile metodolojiyi öğrenen bilgisayarlar bizler adına şirketler için sürdürülebilirlik skorları hesaplayabiliyorlar.
YAPAY ZEKA, ALGORİTMALAR VE FİNANS
Finans piyasası yeniliklere en açık piyasalardan birisidir. Dolayısıyla, yapay zeka uygulamaları finans dünyasında hızla kendisine yer bulmaya başlamıştır. Yapay zekanın finansal piyasalarda en sık kullanıldığı alanlardan bir tanesi metin analizi olmuştur. Önemli haberlerin ve açıklamaların hızlı bir şekilde değerlendirilmesine ve elde edilen sonuçlara göre piyasalarda alım satım yapılmasına olanak tanımaktadır. Yapay zeka algoritmalardan farklı olarak kendi kendine de öğrenmektedir. Örneğin, yapılan açıklamalar sonrasında piyasanın verdiği tepkiye göre bir karar mekanizması oluşturmakta ve bir sonraki açıklamada buna göre alım-satım kararı verebilmektedir.
Bunlara ek olarak, fiyat hareketlerine göre karar mekanizmalarını oluşturmakta ve geleceğe yönelik fiyat tahminleri de yapabilmektedir. Bazı yapay zeka uygulamaları şirketlere ilişkin finansal verileri almakta ve bu şirketlere ilişkin şirket analiz raporları hazırlayabilmektedir. Hatta, bu raporları göz önünde bulundurarak alım ya da satım yönünde portföy oluşturma tavsiyesi verebilmektedir.
YAPAY ZEKA VE FİNANS EĞİTİMİ
Finansal piyasalarda bazı işlerin yerini yapay zekânın alacağına dair çok miktarda haber ile karşılaşıyoruz. Bu noktada 2024 yılında Bahçeşehir Üniversitesi’nin düzenlediği AI Summit’te konuşan Prof. Dr. Leonard Lane’in bir cümlesine hatırlamakta fayda var. Kendisi şöyle demişti: İşinizi yapay zeka elinizden almayacak, işinizi yapay zeka kullanmayı bilen birisi elinizden alacak. Bu yaklaşımın finans eğitimi açısından da önemli olduğunu düşünüyorum.
Bu bağlamda, yapay zeka ve finans dediğimizde en az iki farklı bilim dalının bir araya gelmesi gerekiyor: Bilgisayar mühendisliği ve ekonomi-finans gibi. Bunlara ek olarak esasen istatistik dalını da unutmamak gerekir. Dolayısıyla, geleceğin finansçılarını yetiştirirken disiplinler arası bir yapı oluşturmak elzem görünüyor.
